
امروزه در صنایع غذایی، انتخاب مواد و تجهیزات مناسب برای فرآوری و انتقال مواد غذایی از اهمیت بهداشتی ویژه ای برخوردار است. لوله استیل، بهعنوان یکی از پرکاربردترین و مهمترین اجزای این صنعت، نقشی اساسی در تضمین کیفیت و ایمنی محصولات غذایی ایفا میکنند. در این مقاله به بررسی لوله های استیل در صنایع غذایی و انواع و روش های تولید و کاربرد های آن در صنایع غذایی می پردازیم.
چرا از لوله استیل تو صنایع غذایی استفاده میکنیم
استفاده از لولههای استیل در صنایع غذایی، به دلیل وجود عناصر مهمی مانند کروم و نیکل، که مقاومت بالایی در برابر دماهای شدید به آن میدهد، یک مزیت محسوب میشود.
کروم موجود در فولاد (حداقل ۱۰.۵ درصد) با تشکیل یک لایه محافظ اکسید روی سطح، از زنگزدگی و خوردگی جلوگیری میکند و این لایه محافظ قابلیت خود ترمیمشوندگی نیز دارد. نیکل نیز با افزایش مقاومت در برابر خوردگی و بهبود خواص مکانیکی، باعث افزایش طول عمر می شود و کارایی لولههای استیل در صنایع را گسترش می دهد.
از مهمترین مزایای لولههای استیل برای صنایع غذایی میتوان به عدم واکنش شیمیایی با مواد غذایی، نداشتن مواد سمی و مضر، و سطح صاف و صیقلی آنها اشاره کرد که از تجمع باکتریها جلوگیری میکند. این ویژگیها باعث شده لولههای استیل در خطوط انتقال شیر و لبنیات، سیستمهای تولید نوشیدنی، خطوط فرآوری آبمیوه و تجهیزات تولید روغن خوراکی به عنوان بهترین و ایمنترین گزینه مورد استفاده قرار گیرند.
دستهبندی انواع لوله استیل صنایع غذایی
در صنعت غذایی، انتخاب نوع مناسب لوله استیل نقش مهمی در کیفیت محصول نهایی و طول عمر تجهیزات دارد. شرکت سپهر استیل، به عنوان یکی از تامینکنندگان معتبر لولههای استیل صنعتی، انواعی از لوله های استیل در گریدهای 304، 316 و 430 را برای کاربردهای مختلف صنایع غذایی ارائه میدهد. در ادامه به بررسی ویژگیها و کاربردهای هر یک میپردازیم:
لوله استیل 304
لوله استیل گرید 304 به عنوان پرکاربردترین نوع لوله در صنایع غذایی شناخته میشود که با داشتن 18% کروم و 8% نیکل، ترکیبی ایدهآل برای اکثر فرآیندهای غذایی را ارائه میدهد. لوله استیل 304 با مقاومت عالی در برابر خوردگی، قابلیت جوشکاری آسان و تحمل دمایی تا 870 درجه سانتیگراد، گزینهای مناسب برای خطوط انتقال شیر و لبنیات، تجهیزات فرآوری آبمیوه و سیستمهای پاستوریزاسیون است. سطح صاف و صیقلی این لولهها امکان تمیزکاری آسان و جلوگیری از رشد باکتری را فراهم میکند.

لوله استیل 316
لوله استیل گرید 316 با افزودن 2-3 درصد مولیبدن به ترکیب پایه، مقاومت فوقالعادهای در برابر محیطهای خورنده از خود نشان میدهد. این نوع لوله بهترین انتخاب برای صنایع تولید سس و رب، فرآوری محصولات دریایی و تولید نوشیدنیهای اسیدی است، زیرا در مقابل خوردگی ناشی از نمک و کلر مقاومت بالایی دارد. عملکرد عالی در دماهای بالا و پایداری شیمیایی فوقالعاده این لولهها، آنها را به گزینهای ایدهآل برای محیطهای فرآوری مواد غذایی با شرایط سخت تبدیل کرده است.
لوله استیل 430
لوله استیل گرید 430، به عنوان یک گرید فریتی (بدون نیکل)، راهحلی اقتصادی برای کاربردهای خاص در صنایع غذایی ارائه میدهد. این نوع لوله با داشتن مقاومت مناسب در برابر خوردگی و قیمت مقرون به صرفهتر نسبت به گریدهای 304 و 316، انتخابی هوشمندانه برای تجهیزات آشپزخانه صنعتی و سیستمهای تهویه است. گرید 430 برای محیطهای با دمای متوسط و شرایط خورندگی کمتر مناسب است و در تجهیزات جانبی صنایع غذایی کاربرد دارد.
روشهای تولید و ساختار لولههای استیل صنایع غذایی
هر یک از لوله های استیل استفاده شده در صنایع غذایی روش های تولید و ساختار متفاوتی دارند. در ادامه به روش های تولید و ساختار لوله های استیل صنایع غذایی می پردازیم:
روش های تولید لوله های استیل صنایع غذایی
روشهای تولید لولههای استیل در صنایع غذایی به دو روش اصلی انجام میشود:
- روش مستقیم (Welded): در روش جوش مستقیم، ابتدا ورق استیل با کیفیت بالا توسط فرآیند نورد سرد به شکل لوله درآمده و سپس با تکنیکهای پیشرفته جوشکاری مانند TIG یا لیزر، درز طولی آن جوشکاری میشود. پس از آن، عملیات حرارتی برای یکنواختسازی ساختار و پرداخت سطحی برای دستیابی به صافی مورد نیاز صنایع غذایی انجام میگیرد.
- روش بدون درز(Seamless): در روش بدون درز، تولید لوله از شمش یا بیلت استیل آغاز شده و طی فرآیند اکستروژن گرم و نورد داغ، به قطر مورد نظر میرسد. سپس با عملیات نورد سرد، دقت ابعادی تأمین شده و در نهایت با پولیشکاری و صیقلدهی، سطح مورد نیاز صنایع غذایی حاصل میشود.

ساختار لولههای استیل صنایع غذایی
ساختار در صنایع غذایی از اهمیت ویژهای برخوردار است و در سطح متالورژیکی، این لولهها دارای ریزساختار یکنواخت با کریستالهای آستنیتی (در گریدهای 304 و 316) یا فریتی (در گرید 430) هستند که توزیع همگن عناصر آلیاژی را تضمین میکند. سطح داخلی لولهها باید دارای صافی فوقالعاده (Ra کمتر از 0.8 میکرون) بوده و عاری از هرگونه تخلخل و حفره باشد تا از تجمع باکتریها جلوگیری شود.
ویژگیهای لوله استیل پولیشخورده برای استفاده در صنایع غذایی
لولههای استیل پولیشخورده در صنایع غذایی، باید این چهار ویژگی اساسی استحکام، دوام، عدم واکنشپذیری و صافی سطح را به طور همزمان داشته باشند. پولیشکاری حرفهای سطح لولههای استیل توسط تأمینکنندگان متخصص، باعث ایجاد سطحی کاملاً صاف و صیقلی در لوله های استیل صنایع غذایی ایفا میکند که این امر از تجمع آلودگیها و رشد باکتریها بر روی سطح جلوگیری میکند.
همچنین سطح پولیششده باعث میشود که عملیات شستشو و ضدعفونی به راحتی انجام شود. این ویژگیها در کنار مقاومت بالای لولهها در برابر شرایط سخت فرآوری مواد غذایی، استفاده از آنها را برای تمامی مراحل تولید، انتقال و آمادهسازی مواد غذایی ضروری میسازد و لوله استیل برای صنایع غذایی کارآمد می میکند.
بررسی تفاوتهای فنی بین لوله استیل 304 و 316
لوله استیل 304 و 316 هر دو گزینههای برتر در صنایع غذایی هستند، اما عملکرد و کاربرد های متفاوتی دارند. گرید 304 با داشتن 18% کروم و 8% نیکل، برای محیطهای معمولی صنایع غذایی مناسب است و مقاومت خوبی در برابر خوردگی دارد. این گرید به دلیل قیمت مناسبتر و عملکرد قابل قبول در فرآیندهای معمول مانند انتقال شیر، آبمیوه و محصولات غیراسیدی، انتخاب اول بسیاری از تولیدکنندگان است.
در مقابل، گرید 316 با افزودن 2-3% مولیبدن به ترکیب پایه و درصد بالاتر نیکل، مقاومت فوقالعادهای در برابر خوردگی خصوصاً در محیطهای حاوی کلر و نمک از خود نشان میدهد. این ویژگی، گرید 316 را برای محیطهای سختتر مانند تولید سس، رب، محصولات اسیدی و فرآوری غذاهای دریایی به گزینهای ایدهآل تبدیل میکند.
هر دو نوع لوله به دلیل سطح صاف و صیقلی، قابلیت استریلشدن آسان و شستشوی مؤثر را دارند، اما تفاوت ورق استیل 304 و 316 به این صورت است که طول عمر و مقاومت به خوردگی گرید 316 در محیطهای سخت، باعث افزایش قیمت این لوله شده است.
کاربردهای اصلی لوله استیل در فرآیندهای تولید صنایع غذایی
لولههای استیل کاربردهای متنوعی در صنایع غذایی دارند. در سیستمهای گرمایشی و سرمایشی، این لولهها به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و قابلیت انتقال حرارت عالی، برای گرم و سرد کردن محصولات غذایی استفاده میشوند.
در خطوط تولید، لولههای استیل به عنوان بخشی از سیستمهای انتقال مواد و نوار نقالهها عمل میکنند و انتقال بهداشتی مواد غذایی را تضمین مینمایند. در بخش بستهبندی و دستگاههای پرکن، این لولهها برای انتقال دقیق و کنترلشده محصولات به ظروف نهایی استفاده میشوند.
همچنین، در سیستمهای تمیزکاری خودکار (CIP)، لولههای استیل نقش کلیدی در گردش مواد شوینده و ضدعفونیکننده دارند که باعث حفظ استانداردهای بهداشتی بالا در خط تولید میشود. لوله استیل برای صنایع غذایی سطح صاف و مقاومی دارد که امکان شستشوی کامل و جلوگیری از تجمع باکتریها را فراهم میکند.

انتخاب سایز و ضخامت مناسب لوله استیل صنایع غذایی
در عرصه صنایع غذایی، انتخاب سایز و ضخامت مناسب لوله استیل، تابع فاکتورهای متعددی چون نوع محصول غذایی، دما، فشار و استانداردهای بهداشتی است. برای مثال، محصولات مایع نیازمند لولههای باریک (۱/۲ تا ۲ اینچ) و مواد پودری مستلزم سایزهای بزرگتر (۲ تا ۴ اینچ) هستند.
مقایسه لوله های استیل از نظر ضخامت نشان می دهد که در شرایط دمایی و فشار بالا، توصیه میشود از لولههایی با ضخامت ۳ تا ۵ میلیمتر استفاده شود، درحالیکه برای شرایط معمولی، ضخامت ۱.۵ تا ۲ میلیمتر کفایت میکند. لوله استیل ضخیم با استاندارد AISI 304 در ضخامت ۱.۲ تا ۲.۵ میلیمتر، محبوب ترین لوله استیل برای صنایع غذایی است.

فاکتورهای موثر بر قیمت لوله استیل صنایع غذایی
در قیمت گذاری لوله های استیل صنایع غذایی سایز، ضخامت و وزن لوله نقش مهمی دارد. هر سانتیمتر افزایش سایز و هر میلیمتر اضافه ضخامت، باعث افزایش قیمت لوله های استیل می شود؛ بهطوریکه یک لوله ۴ اینچی با ضخامت بالا میتواند تا ۴۰ درصد گرانتر از نمونه کوچکتر باشد. گرید استیل نیز در قیمت گذاری نقش مهمی دارد؛ گریدهای پیشرفتهای مانند 316L که مقاومت خوردگی بالایی دارند، میتوانند قیمت را به یکباره ۵۰ درصد افزایش دهند.
در این میان، نوسانات ارزی و شرایط بینالمللی تاثیر هایی در قیمت گذاری لوله های استیل صنایع غذایی دارد. که این نوسانات ارزی میتواند قیمت لوله های استیل را تغییر دهد. وزن لوله نیز فاکتور مهمی است؛ بهطوریکه هر کیلوگرم لوله استیل با گرید بالا میتواند بسته به شرایط بازار، قیمت تمام شده لوله استیل برای صنایع غذایی افزایش دهد.
مطالب مرتبط
کاربرد ورق استیل در صنایع غذایی چیست؟
منابع